Η συνάντηση του ελληνισμού με το χριστιανισμό - Γ. Κοντογιώργης

Η διδασκαλία του Χριστού και η εκκλησία του Δήμου: Η συνάντηση του ελληνισμού με τον χριστιανισμό

Ο ελληνικός κόσμος είναι ο πρώτος που όχι μόνο συνάντησε τον χριστιανισμό αλλά τον υιοθέτησε και τονν διαμόρφωσε ως θρησκευτικό δόγμα, ως μεταφυσική προβληματική και βεβαίως ως φιλοσοφία ζωής και τρόπου του θρησκεύεσθαι. Δηλαδή, ως θεολογία και μεταφυσική, ως πολιτισμική πραγματικότητα.

Αυτό ξεκινάει απο τα πρώτα χρόνια μετά τον θάνατο του Χριστού (μετά το 33 μ.Χ.). Οι Ελληνες δημιούργησαν τους όρους μιάς σημαντικής ρήξης με τον Ιουδαϊσμό. Προκειται για μία, εξ υπ' αρχής, νέα θρησκεία η οποία έδωσε το στίγμα μιας νεας φιλοσοφιας ζωής στην ιστορία. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωποτητας που μία θρησκεία οικοδομεμίται εξ υπ' αρχής, ενώ άλλες γεννιούνται ως βίωμα στις μεταφυσικές ανησυχίες του ανθρώπου για την μεταθάνατο ζωή.

Οι χριστιανικές προδιαθέσεις στην Αρχαία Ελληνική Θρησκεία

Ο Χριστός, στην επι του Ορους Ομιλία, κήρυξε τον μωσαϊκό νόμο. Οι Ελληνες απέρριψαν τον μωσαϊκό νόμο*, οι Ελληνες απέρριψαν την περιτομή (μέσα απο τα κηρύγματα του Αποστόλου Παύλου**) και μετέβαλαν την αγαπητική σχέση (οταν έχω δύο χιτώνες δίνω τον έναν στους φτωχούς) σε κοινωνικό πρόταγμα, και επανέφεραν την δημοκρατία στην πόλη που κατήργησαν οι Ρωμαίοι. Γι' αυτό και ονομάστηκε εκκλησία του Χριστού. Ειναι η εκκλησία του Δήμου των πιστών και φεύγει απο την ιουδαϊκή βάση. Αυτο ήταν μία επανάσταση εναντίον των Ρωμαίων και της ολιγαρχίας.

Αυτή η ανάγκη της οικουμένης που δημιούργησαν οι Ελληνες, ώστε να διαμορφωθεί μία νεα ιδεολογία που θα υπηρετεί τον λαό, δηλαδή την εκκλησία του δήμου των πιστών, αφού η ολύμπια θρησκεία κατέληξε να υπηρετεί την θεϊκή απεικόνιση του αυτοκράτορα. Ηταν μία σοβαρή αμφισβήτηση της ρωμαϊκής κυριαρχίας η οποία χρησιμοποίησε την ολύμπια θρησκεία για να ηγεμονεύσει.

Ο θεός έχει ανθρώπινη μορφή, ο ανθρωπομορφισμός είναι η προσέγγιση της νέας θρησκείας υπο το πρίσμα της Ολύμπιας θρησκείας.

*Οι Εβραίοι θεωρούσαν ότι η σωτηρία της ψυχής προερχόταν από την τήρηση των κανόνων της Τόρα, ενώ οι χριστιανοί θεωρούσαν ότι προερχόταν απο την πίστη στον Χριστό, πέρα απο σύνορα και έθνη. Τοτε, κατηγόρησαν τον Παύλο ότι έχει διδάξει στους Εβραίους της Διασποράς την Απόσταση σε σχέση με τους κανόνες της περιτομής και της διατροφής για τα παιδιά τους. Και αυτή η κατηγορία θα οδηγήσει στη φυλάκιση του Αποστόλου Παύλου).

** Επιστολη Προς Φιλιππήσιους, Γ'(3) 1-8

Με περιτομή την όγδοη ημέρα, κατάγομαι από το γένος Ισραήλ, από τη φυλή Βενιαμίν, Εβραίος από γονείς Εβραίους, κατά το νόμο Φαρισαίος, κατά το ζήλο διώκτης της εκκλησίας, κατά τη δικαιοσύνη που υπάρχει στο νόμο έγινα άμεμπτος.

Αλλά βεβαιότατα, και τα πάντα θεωρώ πως είναι ζημιά για την υπεροχή της γνώσης του Χριστού Ιησού του Κυρίου μου. Για τον οποίο τα πάντα ζημιώθηκα και .... ...τα θεωρώ σκουπίδια, για να κερδίσω το Χριστό.

Ο Λόγος του Χριστού και η δημοκρατία της Αρχαίας Ελλάδας

Οι χριστιανοί οργανώθηκαν ως πολιτικό κίνημα γιατί ο χριστός δίδαξε στον δήμο, και όχι στον εβραϊκό ναό, τον οποίο αμφισβήτησε. Το ίδιο συνέβη και με τους Αποστόλους και τους Πατέρες της Εκκλησίας. Δίδαξαν εν δήμω, χωρίς να αξιώσουν να γίνουν ιερατείο.

Αυτή είναι μία ουσιώδης διαφορά. Γιατί δεν θα μπορούσαν στον ελληνικό δημοκρατικό κόσμο να διαμορφώσουν θεσμό εξουσίας υπερκείμενο με δόγματα για να τα εφαρμόζουν οι πολίτες.

Αυτο τι δείχνει; οτι η νέα θρησκεία έρχεται να προσαρμοστεί σε αυτό που είναι η κοινωνία.

Η κοινωνία στον Ιουδαϊκό κόσμο

Η κοινωνία στον Ιουδαϊκό κόσμο ήταν δεσποτική αλλά ειχε αποκτήσει ανθρωποκεντρικά στοιχεία την εποχή των Σελευκιδών και των Πτολεμαίων, αλλά το εβραϊκό ιερατείο κρατούσε την θρησκεία όπου ο Θεος ήταν απρόσωπος, απροσπέλαστος και προσομοίωνε στον απολυτο μονάρχη και τον δεσπότη της Ανατολής, στην ασιατική δεσποτεία.

Οταν στην Δύση επικράτησε η φεουδαρχία απο τον 5ο αιώνα, και εκεί έχουμε την ελληνική εκδοχή του χριστιανισμού. Τότε ο Πάπας γίνεται μονάρχης, υπερκείμενος ακόμα και των οικουμενικών συνόδων που είναι η σύνοδος των αντιπροσώπων των πόλεων, αυτός καθορίζει το δόγμα, αυτός αποφασίζει τι είναι χριστιανικό και τι όχι, αυτός υιοθετεί το αλάθητο και την Ιερά Εξέταση. Δηλαδή, η παπική εκκλησία γίνεται μια κρατική δεσποτεία ασιατικού τύπου και σ' αυτήν καλείται να προσαρμοστεί το πλήρωμα των δουλοπαροίκων.

Ιουδαϊκή κοινωνία και ελληνισμός

Η ίδια η ιουδαϊκή κοινωνία παρήγαγε την σκέψη του Χριστού μέσα στο ελληνικό περιβάσλλον. Εαν δεν είχε υπάρξει ελληνισμός δεν θα είχαμε την διδασκαλία του Χριστού, που διδάσκει αυτό που δεν ήταν ο ιουδαϊσμός και για τον οποίο ασκούσε κριτική. Ο Ιουδαϊσμός δεν παρήγαγε τον Χριστό γιατί ήρθε σε αντίθεση με αφετηρίες τις ελληνικές παραστάσεις της εποχής. Περί της ελευθερίας (του αυτεξούσιου), περί του τρόπου του θρησκεύεσθαι, περί του ρόλου και του ελέγχου της εκκλησίας απο ένα ιερατείο και τους γύρω ηγετικούς παράγοντες κ.ο.κ.

Πως μια θρησκευτική διδασκαλία στην Ιουδαία καταφερε σε 2-3 αιώνες να εξαπλωθεί στον τότε γνωστό κόσμο

Οταν οι Ελληνες ζήτησαν να δουν τον Χριστό απάντησε: «Ηρθε η στιγμή να δοξαστεί ο Υιός του Ανθρώπου». Απο τους αποστολους μέχρι τους πατέρες της εκκλησίας που δομησαν τον χριστιανισμό σε φιλοσοφικό δόγμα, την διάδοση του χριστιανισμού, την κάνουν οι Ελληνες, μέσα στον ελληνικό κόσμο.

Η μόνη πόλη που επισκέφτηκε ένας αποστολος ήταν η Ρώμη.

Ολες οι άλλες πολεις ειναι οι ελληνικές μητροπόλεις: Εφεσσος, Φιλίππους, Κόρινθο, Θεσσαλονίκη, Φιλαδελφεια, Αθήνα κ.ο.κ.

Δεν υπήρχε ενδιαφέρον για τον Χριστό και τους Αποστόλους έξω απο τον ελληνικό κόσμο. Ετσι διδασκεται ο χριστιανισμός στα Ελληνικά. Πως θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε έναν Ελληνα ο μωσαϊκός νόμος, που είναι δεσποτικός νόμος. Δεν μπορούσε να εφαρμόσει την περιτομή, ας πούμε, σε έναν ελευθεριαζοντα άνθρωπο.

Οι χριστιανοί και οι ολύμπιοι στη θρησκεία, δεν είχαν θέματα κοινωνικής ηθικής που εισήχθησαν στη συνέχεια. Οι χριστιανοί πήγαιναν στα λουτρά γυμνοί, κολυμπούσαν εκεί, ότι έκαναν και αυτοί της ολύμπιας θρησκείας. Πολύ αργότερα, οικοδομήθηκε, επειδή η εκκλησία, ο κλήρος, δεν είχε κοσμική εξουσία, ήταν περιορισμένος στον ναό. Με αυτόν τον ηθικό τρόπο μπόρεσε να διεισδύσει στον λαό.

Γιατί επικράτησε ο χριστιανισμός και όχι ο παγανισμός στον ελληνικό κόσμο

Δεν υπήρχε παγανισμός, αυτά ήταν για τους χωρικούς. Οι της ολύμπιας θρησκείας ήταν στην πόλη.

Οι χριστιανοί δίδαξαν απο άμβωνος, δηλαδή χρησιμοποίησαν την δημοκρατική ρητορική τέχνη εν δήμω, και οργανώθηκαν διαπολεωτικά, και αποτέλεσαν μεγάλη πολιτική δύναμη.

Αντίθετα, η ολύμπια θρησκεία δεν είχε τέτοια αντίληψη, την υποστήριζαν οι φιλόσοφοι.

Ειναι λάθος, το ότι υποστηρίζεται ότι απο μια στιγμή και μετά, η έννοια του «Ελληνα» έγινε μια εχθρικη πραγματικότητα προς τους χριστιανούς.

Ενω οι χριστιανοί εκδιώχθησαν απο το ρωμαϊκό κράτος, η αντιμαχία τους ήταν προς το θρησκευτικό ολύμπιο ιδίωμα.

Αντιπαλος δεν ήταν ο Ελληνας ως εθνοτικη, ως πολιτισμική πραγματικότητα, αλλά η ολύμπια θρησκεία.

Η έννοια του γένους του Ελληνα, ποτέ δεν σταμάτησε να υπάρχει, απο την πρώτη μέρα του χριστιανισμού μέχρι τέλους.

Το γνωρίζουν οι ίδιοι οι χριστιανοί του Βυζαντίου. Ενας πατέρας της εκκλησίας είπε στον Ιουλιανό: «Η έννοια του Ελληνα, τα πεπραγμένα τα φιλοσοφικά και άλλα των Ελλήνων, δεν είναι μόνο δικά σας, είναι και δικά μας».

Στην εποχή της εικονομαχίας μας λέει ένας στοχαστής της εποχής: «Η εικονομαχία ειναι ένα ασιατικό ιδίωμα. Η εικονολατρεία ειναι ελληνικό ιδίωμα του θρησκεύεσθαι, με εθνοτικούς ορους».

Ο Πέτρος Πατρίκιος, ο Αγάθιος και άλλοι, ειναι φιλόσοφοι, στοχαστές που μιλάνε με όρους ελληνικότητας. Οι Ελληνες, οι Ρωμαίοι, οι Λατίνοι, κ.ο.κ.

Σημαντικό: Την εποχή του χριστιανισμού, πορεύονται στην ιστορία, δύο έννοιες του Ελληνα, που είνναι:

1. Ο Ελληνας του θρησκεύεσθαι της Ολύμπιας θρησκείας και

2. Ο Ελληνας ως εθνοτική πραγματικότητα που στεεγάζει και τους χριστιανούς και της ολύμπιας θρησκείας.

Ανάμεσα στον ελληνισμό της ολύμπιας θρησκείας και στον ελληνισμό του χριστιαανισμού υπαρχει μια ενότητα που τους διαφοροποιεί το δόγμα.

Ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος δεν εορτάζει την νίκη του στην Αγιά Σοφιά, αλλά κατέβηκε στην Αθήνα και προσκύνησε στον Παρθενώνα, που τότε είχε μετατραπεί σε χριστιανικό ναό (Παναγία η Αθηνιώτισσα).

Εγινε με βία η εισβολή του χριστιανισμού στον ελληνικό κόσμο;

Ολη η πορεία του Βυζαντίου δεν έχει ούτε μία στιγμή εξάπλωσης δια της βίας. Γινεται με τον ευαγγελισμό όπως λέγεται. Δηλαδή με την διδασκαλία της χριστιανικής θρησκείας. Το Βυζάντιο δεν έκανε ποτέ θρησκευτικούς πολέμους.

Αντιθέτως, η Δύση, η Καθολική Εκκλησία διεπραξε πάρα πολλους θρησκευτικούς πολέμους. Εδινε θρησκευτικό υποβαθρο σε μία λεηλατική πολιτική που ασκούσε, με βάση την φεουδαρχία και τη δεσποτεία. Οπως έκανε με τις Σταυροφορίες στην Αιγυπτο και την Κωνσταντινούπολη.

Υπήρχαν μη χριστιανοί στο Βυζάντιο;

Υπήρχαν μειονότητες, ορισμένοι Ιουδαίοι, ορισμένοι μουσουλμάνοι, που αν δεν δημιουργούσαν προβλήματα γίνονταν αποδεκτοί.

Ειναι καταλύτης για την εδραίωση του Χριστιανισμού ο Μέγας κωνσταντίνος;

Ο Κωνσταντίνος δημιούργησε μία τομή που έχει κοσμοιστορική σημασία. Παρέδωσε την ρωμαϊκή πρωτεύουσα στους Ελληνες ως καταπίστευμα.

Πανω σε αυτό το δόγμα συγκρούεται η παπική εκκλησία και η Δύση με τους Ελληνες για το ποιος είναι κληρονόμος του ρωμαϊκού imperium, δηλαδή, της δυνατότητας να ηγεμονεύουν στην οικουμένη.

Δεν ξέρουμε αν ο Κωνσταντίνος είχε συνείδηση του τι έκανε αλλά το αποτελεσμα ειναι καταλυτικό. Επανέφερε την οικουμένη εκεί που διαμορφώθηκε και εκεί που ανήκε. Στους Ελληνες.

Γιατί οι Ρωμαίοι ποτέ δεν έπαψαν να είναι κατακτητές.

---

Ο Ομ. Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και πρώην Πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργος Κοντογιώργης απαντάει στα ερωτήματα της εκπομπής De profundis (Εκ βαθέων) της Δημοτικής Τηλεόρασης Θεσσαλονίκης (TV 100), η οποία μεταδόθηκε στις 10.3.2024 και είχε θέμα «Η συνάντηση του ελληνισμού με το χριστιανισμό».